Afgelopen week kwam het nieuwe hoofdkantoor van Internet Archive Europe aan de Oudeschans tot leven met stemmen, gelach, ideeën en gezamenlijke inzet. Wat eerst vooral een mijlpaal in de planning en de bouw was, veranderde voor een paar uur in iets veel levendiger—een bewijs van wat het betekent om te beschermen, te herinneren en samen te bouwen aan de toekomst.
De Vestingwal van de Oudeschans: Geschiedenis, Betekenis, Metafoor
Bij de Oudeschans voel je de geschiedenis onder je voeten: de Oude Schanswal stamt uit het begin van de 16e eeuw, toen er een gracht, een wal en een muur werden gebouwd om de oostkant van de stad te beschermen. De aarden wallen, houten palissaden en waterwerken verdedigden Amsterdam tegen vijanden en boden broodnodige bescherming. Gaandeweg verloor de wal zijn militaire functie. Hij werd stukje bij beetje opgenomen in de groeiende stad, met haar grachten, kades, buurten en het dagelijks leven van de Amsterdammers. Wat ooit een verdedigingswerk was, werd een levend deel van de stad.
En tijdens die open dag nam Internet Archive Europe diezelfde erfenis op zich: de taak om een levende vestingwal voor het geheugen te zijn.
Het Verdedigen van het Geheugen in een Digitaal Tijdperk
Waarom heeft Europa vandaag een vestingwal van het geheugen nodig? Omdat digitale content opvallend kwetsbaar is:
- Websites verdwijnen. Links raken kapot. Bestandsformaten worden onleesbaar.
- Culturele artefacten die uitsluitend digitaal worden bewaard, kunnen verloren gaan zonder de juiste infrastructuur of vooruitziende blik.
- Juridische, technische en financiële uitdagingen bedreigen de toegang tot kennis.
In dit opzicht bouwt Internet Archive Europe aan iets heel belangrijks: muren ter bescherming, ja — maar ook wegen naar toegang, openheid en samenwerking. Geen isolement, maar verbinding: met bibliotheken, met AI, met beleid en met de mensen zelf.
Oude en Nieuwe Gezichten: De Gemeenschap Verenigt Zich
Het evenement was bovenal een samenzijn van vrienden—zij die Internet Archive Europe vanaf de eerste dagen hebben vergezeld, en velen die zijn missie nu voor het eerst, met nieuwe blik, ontmoeten.
- Onder de oude vrienden bevonden zich erfgoedbibliothecarissen, experts in digitale preservatie, langdurige samenwerkingspartners uit Europese bibliotheken en musea, en pleitbezorger die zich hebben uitgesproken voor open toegang en digitale rechten. Zij kennen het broze terrein: verdwijnende websites, vervagende metadata, juridische grijze zones.
- De nieuwe vrienden waren onder andere techneuten die werden aangetrokken door de belofte van publieke AI-instrumenten; wetenschappers die enthousiast waren over wat het “tot leven brengen van collecties” zou kunnen betekenen; jongere activisten en studenten die verlangden naar manieren om het geheugen te helpen beschermen; en vertegenwoordigers van kleinere taalgemeenschappen en instellingen met minder middelen, die kansen zagen voor meer rechtvaardige toegang en nieuwe infrastructuur.
Samen, oud en nieuw, gingen ze in gesprek: wat bewaren we, hoe, voor wie, en welke tools echt nodig zijn om het geheugen levend te houden.
Woorden en Code: Ideeën voor een Gezamenlijke Toekomst
Het geroezemoes van gesprekken maakte plaats voor een reeks inspirerende presentaties die de bedoeling van de dag duidelijk maakten.
Brewster Kahle, digitaal bibliothecaris en oprichter van Internet Archive Europe, wist de geest van het evenement treffend te vangen. Hij zag de historische locatie als een plek waar dit “17e-eeuwse gebouw… opnieuw kan bijdragen aan openheid door middel van nieuwe technologieën”, terwijl wij allen “streven naar een gezond informatie-ecosysteem.” Het uiteindelijke doel, zei hij, is niet om “een spel met enkele grote winnaars,” maar het bouwen van een systeem waarin “iedereen floreert op basis van ons gedeelde culturele erfgoed.” Dat samenwerkingsgevoel werd herhaald door Wilma Van Wezenbeek, algemeen directeur van de KB Nationale Bibliotheek, en werd verder verdiept door stemmen uit de technologische wereld, waaronder Daniel Erasmus van Digital Thinking Network Foundation, Ben Cerveny van de Foundation for Public Code, en Kai Jauslin van Nextension.
Deze visie kreeg tastbare vorm in overtuigende live-demonstraties, waar Daniel, Ben en Kai verschillende instrumenten presenteerden die AI inzetten voor het publieke goed, met Climate GPT, de Web Archiving-presentatie en de Spacecraft-ervaring. De aanwezigen konden met eigen ogen zien hoe erfgoedinstellingen collecties op nieuwe manieren tot leven brengen, en zo nieuwe wegen openen voor ontdekking en interactie met ons gedeelde verleden.
Conclusie: Hoeders van Ons Toekomstige Geheugen
Zoals de oude vestingwerken van Amsterdam eens levens, handel en ideeën beschermden, zo streeft Internet Archive Europe ernaar ons collectieve verleden te bewaren om onze gezamenlijke toekomst mogelijk te maken.
Wat we nu bewaren, is wat onze toekomstige zelven zullen kunnen aanraken, van leren en op voortbouwen. De open dag van Internet Archive Europe herinnerde ons eraan dat geheugen, digitaal én analoog, verdedigd moet worden—niet door muren alleen, maar door handen, geesten, beleid en vertrouwen. Laten we ervoor zorgen dat wat ertoe doet—kennis, cultuur, geheugen—niet verdwijnt, maar bewaard blijft: toegankelijk, levend en beschikbaar.
Doe Mee
Het hoofdkantoor van Internet Archive Europe is blij te melden dat er binnenkort wekelijks leeszaaluurtjes komen en dat we de Open World-community ontvangen met lezingen, meetups en hackathons. We hopen dat je meedoet—schrijf je in voor onze kwartaalnieuwsbrief en blijf op de hoogte van alles wat we doen.
Fotocredits: “Internet Archive Europe Open House, 19 September 2025” by Sebastiaan ter Burg, CC BY 4.0
